Ouders in jeugdvoetbal: een bron van ergernis (2)

Ouders in jeugdvoetbal: een bron van ergernis (2)

Ouders zijn steeds vaker een bron van ergernis in jeugdsport. Hier heb ik vorige week al over geschreven. Dit artikel gaat vooral in op de gevolgen van ouderlijk gedrag voor kinderen.

Net als in vorig artikel wil ik ook hier benadrukken dat ik niet alle ouders over een kam wil scheren. Ik wil een bredere tendens bespreekbaar maken dat de rol van ouders dominanter wordt in jeugdsport.

Iedereen heeft een beeld bij de ouder die langs de lijn aanwijzingen geeft of de ouder die een scheidsrechter uitfoetert. Dat dit gedrag niet bijdraagt aan het spelplezier van kinderen ligt voor de hand, daarom wil ik ook de minder zichtbare effecten van ouderlijk gedrag beschrijven.

In een vorig artikel heb ik de prestatiemaatschappij als verklaring aangedragen voor het (soms) zorgwekkende gedrag van ouders. In een prestatiemaatschappij is sport bij uitstek een domein waar je succes kunt meten. Dat biedt een verklaring voor het gedrag van ouders en het leggen van een verband tussen de prestaties van hun kinderen en opvoeding. Anders gezegd en zwart-wit gesteld: ouders zien zichzelf als goede opvoeder wanneer hun kinderen goed presteren.

Onbewuste invloed

Ouders hebben grote impact op de sportbeleving van kinderen. Overmatige ouderlijke druk en lage ouderlijke ondersteuning hebben schadelijk effect op de beleving en het gedrag van kinderen. Nu zeggen ouders unaniem dat het hebben van plezier het belangrijkst is in voetbal. Dit strookt echter niet altijd met het gedrag van ouders. Ze lijken zich niet bewust van de druk die ze bij kinderen neerleggen.

Hier een fragment van een ouder die antwoord geeft op de vraag of hij het belangrijk vindt dat zijn zoon in een selectieteam speelt.

“R: Ik vind het niet belangrijk, maar ik zou het wel leuk vinden.
I: En waarom dat onderscheid?
R: Nou het gaat om plezier. Dat ze goed met elkaar omgaan. Het is natuurlijk een teamsport. Dat vind ik heel belangrijk. Maar ik vind wel dat je het maximale uit jezelf moet willen halen in sport.”
Fragment uit interview met ouder van een niet-selectiespeler bij een amateurclub

De zoon interpreteert de boodschap van zijn vader als volgt. Hij beantwoordt de vraag of zijn vader het belangrijk vindt dat hij in een selectieteam speelt.

“Mja, dat kan twee kanten op bij mijn vader vind ik zelf. Hij vindt het natuurlijk heel leuk als ik daar zou spelen, want hij speelde zelf vroeger ook heel hoog in de selectie en aan de andere kant zegt ie nou ja, als je daar lol hebt dan ga je daar gewoon voor en als je daar geen lol hebt dan blijf je gewoon in het team waar je nu zit.” Niet-selectiespeler bij een amateurclub

De speler voelt aan dat zijn vader het belangrijk vindt dat hij plezier heeft, maar merkt dat er een bepaald belang gehecht wordt aan ‘hoog spelen’. De manier waarop dit door jeugdspelers beleefd wordt is sterk afhankelijk van allerlei factoren, waaronder de ouder-kind relatie. Het is echter een treffend voorbeeld hoe uitingen van ouders mogelijk verwarring kunnen zaaien of voor een verwachtingspatroon zorgen. En juist het neerleggen van verwachtingen bij kinderen kan voor druk zorgen.

“[…] als hij een slechte wedstrijd speelt dat ik misschien wel meer baal dan hij nog.” Ouder niet-selectiespeler bij een amateurclub

Miniatuur volwassenen

Wanneer ouders zich bovenmatig verantwoordelijk voelen voor het (sport)succes van hun kinderen zorgt het ervoor dat zij hun kinderen als miniatuur versies van volwassenen behandelen. Er worden hoge verwachtingen neergelegd bij kinderen, waardoor sport een serieus karakter krijgt. Ze moeten het uiterste uit zichzelf halen. Dit gaat ten koste van de speelsheid. Het zorgt er onder andere voor dat kinderen steeds sneller kiezen zich te specialiseren in een sport en drie of vier keer per week trainen op jonge leeftijd.

“Als je in een selectie-elftal speelt, dan vind ik wel dat er bepaalde verwachtingen naar je toe mogen zijn. Inderdaad qua komen trainen, op tijd bij wedstrijden aanwezig zijn, als een wedstrijdbespreking gehouden wordt, dat je dan inderdaad serieus luistert. Dus dat serieuze moet er zeker wel zijn, […] Zeker omdat je inderdaad al op een bepaalde manier behandeld wordt door de club. Je mag inderdaad twee keer per week hier trainen, je hebt geen goedwillende vaders die de trainingen geven, je hebt inderdaad gekwalificeerde trainers tot op zekere hoogte. Dus ja, de club steekt er ook tijd en energie in. Je mag hier op het hoofdveld meestal spelen. Dus dan mag je wel iets teruggeven.” Ouder selectiespeler onder 13 jaar

Ook vinden sommige ouders dat sport kinderen helpt voorbereiden op de maatschappij die gedreven wordt door competitie. Ouders kennen waarde toe aan het competitieve element van sport.

“[…] het is toch ook wel een beetje voorbereiden op de maatschappij. Je komt er niet omheen, je komt toch in een competitieve maatschappij terecht, wat je ook gaat doen, waar je ook terechtkomt. Competitie zal niet overal even hard zijn, maar het hoort wel bij het leven.” Ouder van selectiespeler bij een amateurclub

Ja, bij sport hoort competitie, ranglijsten en selectie. De vraag is alleen op welke leeftijden we deze elementen passend vinden. Als competitiviteit zo ver doorgevoerd wordt in sport kan dat schadelijk zijn voor de sportbeleving van kinderen; dat ze op jonge leeftijd ‘opgebrand’ zijn en het plezier verliezen.

Ouders betrekken

Door dit en vorig artikel probeer ik een perspectief te schetsen waardoor we het gedrag van sommige ouders beter kunnen begrijpen. En laat ik benadrukken dat we ouders ontzettend hard nodig hebben. Zonder hun steun en bijdrage zouden er niet zoveel kinderen kunnen sporten. Daarom pleit ik ervoor ze (nóg) beter te betrekken. Door ouders bewust te maken van hun rol in sport zorgen we voor een omgeving waar de nadruk ligt op plezier. Daarover in een volgend artikel meer.

De quotes in dit artikel komen uit interviews met spelers en ouders van amateurclubs in het kader van een onderzoek naar selectiebeleid in jeugdvoetbal.

Dit artikel is een verkorte versie van een notitie over ouders in sport. Wil je deze versie inclusief bronvermelding ontvangen, neem dan contact op.