Waarom feedback geven niet werkt

Feedback is een manier om andere mensen iets te leren wat ze beter kunnen doen. Dit is wat we op en rond de sportvelden vaak verstaan onder coachen, namelijk kinderen instrueren wat ze beter kunnen doen. Alleen wijst onderzoek uit dat het geven van feedback geen optimaal leereffect heeft. In dit artikel leggen we uit waarom.

Jeugdcoaches hebben de taak om spelers iets te leren, om ze met veel plezier beter te maken. Alleen hoe kun je spelers dan helpen bij iets wat ze nu nog niet kunnen? Een manier om andere mensen iets te leren is ze vertellen wat ze beter kunnen doen, oftewel: feedback geven. Feedback wordt gezien als een belangrijk hulpmiddel om iets aan iemand terug te koppelen over zijn of haar prestaties. Er is altijd iemand die feedback geeft en ontvangt. Vaak wordt feedback gegeven vanuit een positie met autoriteit over de ander: op je werk krijg je feedback van een leidinggevende of een speler krijgt feedback van de trainer/coach. We vertellen wat we vinden van een prestatie en hoe we denken dat de ander het beter kan doen. Onderzoek wijst uit dat het geven van feedback contraproductief werkt. Hier zijn drie belangrijke redenen waarom feedback geven niet werkt.

1. Mensen zijn slecht in objectief beoordelen (van anderen)

Om feedback te geven zul je eerst goed moeten waarnemen voor je tot een beoordeling komt. Dat klinkt simpel, maar is moeilijker dan het lijkt. Vaak zit er in een waarneming direct al een oordeel vervlochten. De meeste beoordelingen van anderen zijn doorgaans zwaar gekleurd door een eigen mening of vooroordeel. Je hebt een eigen perspectief op wat de juiste aanpak is of hoe je succes bereikt.

Je waarneming wordt gekleurd door je eigen perspectief op de werkelijkheid. Onderstaande tekening heb je vast wel eens voorbij zien komen. Wat zie je?

De een ziet hier een konijn, waar de ander een eend ziet. Beide waarnemingen zijn juist. Dit werkt ook zo met het geven van feedback. Feedback wordt gegeven vanuit de waarneming, perceptie en het waardeoordeel van de gever. We beoordelen een prestatie, maar wie stelt vast of een prestatie goed of fout is? Met andere woorden: het beoordelen van een prestatie is subjectief. Dit is zeker het geval wanneer er geen duidelijk definitie is van ‘een goede prestatie’ is. Heb je als coach een goed begrip van een goede prestatie? En geldt dat ook voor je spelers? Wanneer maakt een speler een goede of minder goede keuze?

Daarbij wordt het perspectief van de ontvanger (vaak) buiten beschouwing gelaten. Dit kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de ontvanger zich niet gekend en begrepen voelt, dat het perspectief van de ander opgedrongen wordt en daarmee een defensieve houding stimuleert (over de defensieve houding later meer).

In plaats van een waardeoordeel toe te kennen aan een observatie, is het raadzaam het zoveel mogelijk bij jouw waarneming te houden en je perspectief uit te leggen. Dit vraagt om je nederig(er) op te stellen. Je deelt wat je geobserveerd hebt, wat dat met jou deed en hoe je dat geïnterpreteerd hebt. Dat is een andere houding dan dat je de positie inneemt om de ander te vertellen wat hij of zij beter moet doen in die situatie.

Advies: stel vooral vragen en probeer het perspectief van je speler te begrijpen (luisteren, samenvatten, doorvragen). Wanneer je iets terug wilt koppelen aan spelers, deel dan vooral je observatie – dat is iets anders dan je (gekleurde) mening.

Advies: communiceer met spelers in herkenbare taal. Ook helpt het om een duidelijk referentiekader te hebben om naar prestaties en handelingen van spelers te kijken. Hierbij helpt een duidelijke speelwijze. Op het moment dat de speelwijze heel duidelijk is en spelers weten wat van ze verwacht wordt, maakt dit het makkelijker om de prestaties, keuzes en handelingen te bespreken. 

2. Spelers leren niet als ze alleen gewezen worden op tekortkomingen

Het uitgangspunt van feedback is dat door het delen van de tekortkomingen het leerproces start. Oftewel, door het inzichtelijk maken van de tekortkomingen krijgt de speler inzicht in wat hij/zij moet verbeteren. Onze hersenen werken echter anders. De delen van het brein die al goed ontwikkeld zijn, ontwikkelen zich sneller en beter dan de delen die minder ontwikkeld zijn. Daar waar delen van het brein minder ontwikkeld zijn, kost het meer tijd en moeite om nieuwe verbindingen te leggen en deze te versterken. Een ander belangrijk aspect is wanneer iemand wordt aangesproken op zijn/haar sterke punten, dit zorgt voor meer zelfvertrouwen en gevoel van competentie, waardoor het leren en het aangaan van nieuwe uitdagingen makkelijker en beter gaat.

Wanneer je iemand wijst op tekortkomingen wordt een deel van de hersenen geactiveerd dat gevaar detecteert en zorgt dat er stresshormonen vrijkomen. Hiermee trigger je een defensieve houding en wordt het vermogen om te leren beperkt.

Het loont aandacht te hebben voor iemands sterke punten, in plaats van je alleen te richten op tekortkomingen. Dit raakt het idee van positief coachen: complimenten geven. Van een 8 een 9 maken, in plaats van een 3 verbeteren in een 4.

Advies: richt je vooral op dingen die goed gaan. Ook met de oefeningen die je bedenkt heb je invloed. Richt oefeningen zo in dat spelers automatisch in situaties komen waarin ze iets kunnen verbeteren (uitdaging). Laat ze vooral zelf naar oplossing zoeken waarbij er een balans is tussen situaties die lukken en mislukken.

3. De route tot het komen van prestaties is voor iedereen anders

Iedere speler heeft een eigen ontwikkeltraject en is uniek. Hoe spelers zich ontwikkelen is van ontzettend veel factoren afhankelijk en daarmee complex en onvoorspelbaar. Daarom is er niet één aanpak die voor iedereen werkt. Toch benaderen we de ontwikkeling van jeugdspelers als iets lineairs. We verwachten dat spelers op een bepaalde leeftijd bepaalde vaardigheden onder controle hebben en houden alle spelers aan dezelfde standaard.

Daarbij hebben we de neiging om mensen die goed presteren te kopiëren. We kijken naar anderen en hoe zij tot deze prestaties zijn gekomen. Wat doet iemand die we succesvol vinden en kunnen we dit over nemen? Dit kan zeer inspirerend en leerzaam zijn, al gaan we dan wel voorbij aan de persoonlijke voorkeuren van mensen. Gedrag wat voor de ene speler in bepaalde situaties succesvol is, kan voor de andere speler juist leiden tot mislukking.

Advies: erken dat iedere speler op zijn of haar eigen manier tot successen of prestaties komt. Geef spelers verantwoordelijkheid over de route om tot succes te komen. Dit kun je doen door ze zelf te laten benoemen waar ze in willen verbeteren en hoe ze dat willen doen.