Van jeugdopleiding naar seniorenselectie: 6 tips om deze stap te bevorderen

Blogs door Team NMC Bright

Hoe maken spelers de stap van een jeugdopleiding naar de senioren? Een belangrijke, maar vaak onderbelichte, stap in het opleiden van talent. Nu zijn er verschillende wetenschappelijk onderbouwde modellen die steeds beter onderzocht worden waar een aantal praktische tips uit voort komen. Voor het gemak van de auteur gebruiken we het betaald voetbal als voorbeeld, waar de inzichten ook in andere situaties en sporten toepasbaar zijn. Hoe bereid je een jeugdspeler voor op spelen in het eerste elftal?

1. Norm inzichtelijk maken

Dat begint met goed weten waar je voor opleidt. Een open deur toch? Er zijn verschillende factoren die je in beeld kunt brengen om de gevraagde prestaties in het eerste elftal inzichtelijk te maken. Fysieke factoren zijn relatief makkelijk meetbaar door verbeterde technologie, zoals GPS-tracking en hartslagmeters. Als je meet wat er fysiek wordt gevraagd in het eerste elftal dan kun je jeugdspelers hier op voorbereiden. Ook ’tactisch’ wordt er steeds meer gemeten, bijvoorbeeld met behulp van positiedata en wordt het steeds beter mogelijk om prestaties in voetbal inzichtelijk te maken. Bij het in beeld brengen van prestatiebepalende factoren kunnen sportwetenschap, experts, data- en video-analyse ondersteunen.

2. Programma

Op basis van de norm en de doelstellingen stel je een programma op dat spelers beter maakt. De kwantiteit en kwaliteit van het programma moeten logischerwijs aansluiten of toewerken naar wat er gevraagd wordt bij het eerste elftal. In het K&P Programma kwam een voorbeeld van amateurvereniging HSC’21 voorbij hoe je dat kunt organiseren. Het spelen in een uitdagende competitie is daarbij een belangrijke voorwaarde. Het is niet voor niets dat verschillende betaald voetbalorganisaties met een Jong-team in de Eerste divisie wilden spelen. Max Huiberts, directeur voetbalzaken van AZ, noemde het zelfs “de beste keuze ooit”. Ook amateurverenigingen vinden hier een creatieve oplossing voor, zoals AFC met de inrichting van zaterdag 1.

3. Ondersteuning

Er komt nogal wat op je af als je in een eerste elftal gaat spelen. Je moet je aanpassen op veel vlakken; gaat spelen in een stadion waar je een relatie krijgt met fans, verschijnt voor de media, speelt niet meer tussen leeftijdsgenoten, maar volwassen mannen. Met die reden wijzen clubs stafleden aan die verantwoordelijk zijn voor het begeleiden van doorgestroomde talenten. Zoals bijvoorbeeld PEC Zwolle een paar seizoenen geleden huidig interim-bondscoach Dwight Lodeweges aanstelde als High Potential Coach met als doel een betere doorstroom creëren (VI, 2016).

Familie en vrienden spelen tevens een belangrijke rol. Het helpt ouders te vertellen wat hun kind staat te wachten wanneer hij of zij voor een eerste elftal gaat spelen, zodat ze weten wat ze moeten doen als er een teleurstelling plaatsvindt.

4. Individuele aanpak

Ook dit lijkt een open deur, maar het is goed te verduidelijken waarom een individuele aanpak loont. Allereerst omdat de ontwikkeling van een speler vaak grillig verloopt. Dit vraagt het programma aan te passen op bijvoorbeeld een reeks tegenvallende prestaties, sociaal-emotionele factoren (heftige gebeurtenis in privésferen) of blessures. Ten tweede heeft de positie van een speler invloed op het programma. Neem het verschil tussen wat gevraagd wordt van een centrale verdediger ten opzichte van een buitenspeler. Tenslotte heeft iedere speler andere voorkeuren, motieven en gedragingen. Zo reageert iedere speler anders op een debuut maken in een stadion voor duizenden toeschouwers. Inspelen op deze individuele verschillen is essentieel om spelers goed te kunnen begeleiden.

“Het individu moet zich ontwikkelen. Wel om in een team te presteren, alleen wordt per speler bekeken welke prikkel nodig is.” Saïd Ouaali Hoofd Opleiding van Ajax in VI.

5. Focus op ontwikkelen

Spelers willen zo snel mogelijk debuteren en voetbal is een vluchtige wereld waarin de meest recente prestatie telt. Door de aandacht te verleggen van huidige prestaties naar de lange termijn wordt het debuut geen eindpunt, maar een tussenstation. Een tussenstation op een route met wisselende prestaties die uiteindelijk bijdragen aan steeds beter worden. Iedereen herinnert zich ongetwijfeld het Oranje-debuut van Matthijs de Ligt tegen Bulgarije nog, maar des te meer hoe hij zich daarvan herpakt heeft. Het helpt om spelers te betrekken in het opstellen van doelen en daar regelmatig op te reflecteren. Spelers leren zo hoe hun eigen ontwikkeling verloopt en zijn beter in staat om deze te beïnvloeden. Dit betekent overigens niet dat het behalen van een wedstrijdresultaat of überhaupt goed presteren niet verwacht mag worden.

“Dus is het heel belangrijk dat hij rustig zijn kilometers kan maken in de juiste en vertrouwde ontwikkelingsomgeving.” Wim Jonk over een speler met potentie bij FC Volendam (2020, VI)

6. Stapsgewijs

Je kunt een speler meteen in het diepe gooien, door hem of haar toe te voegen aan de wedstrijdselectie en te zien hoe hij of zij er mee om kan gaan. Echter, suggereert onderzoek dat een stapsgewijze introductie in het seniorenteam beter werkt. Door bijvoorbeeld trainingsstages kunnen jeugdspelers wennen aan de normen, zowel sportinhoudelijk als sociaal-cultureel (hoe gaan spelers met elkaar om). Betaald voetbalclubs gebruiken de winterse trainingskampen als een mogelijkheid om jeugdspelers te laten proeven aan het eerste elftal.

Clubs gaan verschillend om met de doorstroom van jeugd naar senioren. Er zijn er die nauwelijks beleid voeren en verwachten dat spelers er na onder 19 jaar simpelweg ‘staan’, omdat ze het anders niet in zich hebben. Onderzoek en ervaring suggereren dat het beter werkt om gedegen beleid te voeren, zodat de investering in de jeugdopleiding optimaal rendeert. Opleiden stopt niet wanneer spelers 18 jaar geworden zijn.

Bronnen:

Franck, A. (2018). The junior-to-senior transition in Swedish athletes: A longitudinal study (Doctoral thesis). School of Health and Welfare, Halmstad University.

Morris, R. and Tod, D. and Oliver, E.J. (2015) ‘An analysis of organizational structure and transition outcomes in the youth-to-senior professional soccer transition.’, Journal of applied sport psychology.

Natalia B. Stambulova, Tatiana V. Ryba & Kristoffer Henriksen (2020) Career development and transitions of athletes: the International Society of Sport Psychology Position Stand Revisited, International Journal of Sport and Exercise Psychology,

Wylleman, P., & Rosier, N. (2016). Holistic perspective on the development of elite athletes. In M. Raab, P. Wylleman, R. Seiler, A.-M. Elbe, & A. Hatzigeorgiadis (Eds.), Sport and exercise psychology research: From theory to practice (pp. 270–288). London: Elsevier.

VI (2018), Ajax’ hoofd opleiding geeft een inkijkje in dé academie van Nederland

VI (2020), De Cruijffiaanse missie van Jonk: ‘Onze inhoud is verspreid over Nederland’

VI (2019), Talentenfabriek AZ blijft draaien dankzij ‘beste keuze ooit’