Grensverleggend of grensoverschrijdend? Hoe onderzoek je dat?

Topsport is de grens opzoeken en deze verleggen. De omgeving waarin dit gedaan wordt is cruciaal. Deze dient namelijk zowel veilig als grensverleggend te zijn. En dat is balanceren op een dun koord. Er zijn vele deskundige coaches die deze balanceer act goed beheersen. Maar er zijn inmiddels ook vele gevallen bekend van topsportomgevingen waarin grenzen werden overschreden in plaats van verlegd. En vaak zonder dat iemand ingreep. We zien sportbonden, jeugdopleidingen en (prof)clubs worstelen met de vraag of hun topsportklimaat eigenlijk wel veilig en verantwoord is. In dit artikel geven we 5 antwoorden op de vraag hoe onderzocht kan worden of een topsport- of talentomgeving zowel veilig als grensverleggend is.

1. Door het onderwerp veiligheid niet te isoleren

Onderzoeken of een topsport- of talentomgeving zowel veilig als grensverleggend is, dient integraal te gebeuren. Dit betekent dat betrokkenen (denk aan sporters, coaches en ouders bij minderjarige sporters) niet alleen bevraagd worden op het thema veiligheid, maar op alle facetten die samen een optimaal topsportklimaat vormen. Waarin zowel ontwikkeld als gepresteerd kan worden. Dat veiligheid hierin een belangrijke voorwaarde is, staat buiten kijf. Maar het durven verleggen van een grens is in deze omgeving net zo belangrijk. Het helpt daarom niet om veiligheid uit de context van topsport te halen en geïsoleerd te benaderen. Veiligheid is verweven in de dagelijks omgang met elkaar, de wijze van coachen, de trainingsvormen, het selectiebeleid, de inrichting en aankleding van het trainingscomplex en nog veel meer.

2. Door het te vragen

Een topsport- of talentomgeving monitor je door simpelweg te vragen hoe de omgeving wordt ervaren. Vraag het dus gewoon! Dat lijkt voor de hand liggend, maar wordt in de praktijk weinig gedaan. Want hoe vaak wordt aan een sporter gevraagd wat hij of zij van de coach vindt? Of de sporter voldoende leert van de coach? Hoe vaak krijgen ouders de vraag wat zij van de topsportomgeving vinden waar hun zoon of dochter dagelijks is? Of ze vinden dat hun kind daar zichzelf kan zijn? Of het fouten mag maken tijdens trainingen en wedstrijden? En de coach: hoe ervaart hij of zij eigenlijk de omgeving? Is er vertrouwen? Is de accommodatie toereikend? Simuleert de omgeving om dagelijks het beste uit jezelf te halen? Daarom een voor de liggend antwoord: vraag het gewoon.

3. Door te bepalen wie de vragen kan stellen

Omdat in een topsportomgeving verschillende belangen spelen, is het ook belangrijk te bepalen wie de vraag kan stellen. De kans op sociaal wenselijke antwoorden is natuurlijk groot. Durft een ouder te zeggen dat zijn of haar kind weinig van de coach leert, als dezelfde coach bepaalt wie er speelt op zaterdag? Kan de sporter vrijuit praten over de trainingsgroep zonder de kans te lopen gepest te worden? Het is daarom belangrijk dat de vragensteller onafhankelijk is, en dat sporters, ouders en coaches anoniem vragen kunnen beantwoorden.

4. Door de vragenlijst niet te lang te maken

Het onderzoek kan gedaan worden in een persoonlijk gesprek. Maar bij grotere groepen kan het handig zijn om het onderwerp te onderzoeken met behulp van een vragenlijst. Onze ervaring is dat sporters, ouders en coaches een hekel hebben aan het invullen van ellenlange vragenlijsten. Maak het daarom niet te ingewikkeld en te lang. De vragen dienen herkenbaar zijn, met een duidelijke link naar de dagelijkse praktijk. Ook zijn hybride varianten mogelijk: een vragenlijst voor de grote groep en verdiepende gesprekken met een vertegenwoordiging van de doelgroep. De terugkoppeling is bij voorkeur kort en krachtig. Geen lang rapport, maar in één oogopslag verhelderen hoe het klimaat wordt ervaren en welke acties worden gedaan om het topsportklimaat te verbeteren.

5. Door het bij herhaling te vragen

De ervaring van vandaag hoeft niet die van morgen te zijn. Trainingsgroepen veranderen van samenstelling en coaches komen en gaan na verloop van tijd ook weer. Vraag daarom bij herhaling hoe het topsport- en talentklimaat wordt ervaren. Bijvoorbeeld eens per 1 of 2 jaar.

Voorbeelden uit de praktijk

De afgelopen periode hebben wij het klimaat van verschillende clubs en topsportorganisaties onderzocht. Zo hebben we sporters, ouders en staf van de FC Twente/Heracles Academie voor het tweede jaar op rij gevraagd hoe zij het leerklimaat van de opleiding ervaren. Na een nulmeting in seizoen 2020/’21 is het onderzoek dit seizoen uitgevoerd om voortgang en trends te signaleren.

Daarnaast hebben we in opdracht van NOC*NSF en de gemeente Breda een onderzoek uitgevoerd bij twee Regionale Talent Centra. Ook hier zijn sporters, ouders en stafleden gevraagd hoe zij het topsportklimaat ervaren. De uitkomsten zijn besproken, gedeeld met de bevraagde doelgroepen en er zijn aanbevelingen gedaan hoe het klimaat verbeterd kan worden. Klik hier voor meer informatie over de Leerklimaat Monitor.

Meer weten?

Kan uw organisatie ondersteuning gebruiken in het monitoren van een veilig en verantwoord topsportklimaat? Neem dan telefonisch  (+31 6 431 60 402) of per mail (tvanberkel@nmcbright.nl) contact op met Thom van Berkel, Consultant Sport.