Vier inzichten voor jeugdtrainers: zo maak je elke training een succes!

De jeugdtrainer speelt een cruciale rol in het leven van jonge sporters. De trainer helpt hen niet alleen bij het ontwikkelen van hun sportieve vaardigheden, maar ook bij persoonlijke groei door middel van sport. Hoe zorgt een trainer voor een sportklimaat waarin plezier en ontwikkeling centraal staan? En hoe begeleid je als vereniging je trainers hierin? 

Onderzoek van de Kennispraktijk, in samenwerking met enkele hogescholen, heeft geleid tot vier inzichten die essentieel zijn voor effectief trainerschap. Deze inzichten — structureren, stimuleren, individuele aandacht geven en regie overdragen — zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaring. Lees verder om te ontdekken hoe je deze inzichten eenvoudig in jouw trainingen kunt toepassen. Klik hier om de visie van de KNVB op de vier kwaliteiten te lezen.

1. Structureren

Volgens ontwikkelingspsycholoog Steven Pont is structuur het onderscheid tussen vrij spelen op straat en georganiseerd sporten bij een vereniging. Structuur biedt zowel spelers als trainers houvast en zorgt voor een veilige, georganiseerde omgeving. Hierdoor kunnen spelers zich beter concentreren op hun prestaties, terwijl trainers efficiënter kunnen werken.

Structuur is niet alleen een hulpmiddel, maar ook een fundament voor succes. Het helpt jonge sporters om duidelijkheid en voorspelbaarheid te ervaren, wat cruciaal is voor het leerproces. Een goed georganiseerde training geeft spelers rust en overzicht. Trainers profiteren zelf ook van een beter georganiseerd team en kunnen hun energie richten op het verbeteren van vaardigheden in plaats van het herstellen van orde. Structuur draait niet alleen om regels, maar ook om consistentie in hoe je die regels toepast. Dit betekent dat afspraken niet alleen worden gemaakt, maar ook consequent worden nageleefd.

Praktische tips voor de vereniging

• Stem een gewenste manier van training af (per leeftijdscategorie) als hulpmiddel voor de trainer.
• Maak duidelijke afspraken met trainers over hun voorbereiding, gedrag en houding.
• Maak een planning om iedere trainer structureel eens per x weken volledig en met aandacht aan het werk te zien.
• Complimenteer en corrigeer daar waar nodig.
• Organiseer themabijeenkomsten over dit onderwerp.

Praktische tips voor de trainer

• Plan je trainingen zorgvuldig: zorg voor een vaste opbouw met een warming-up, oefenvormen en een afsluitende evaluatie.
• Maak duidelijke afspraken: bespreek regels over punctualiteit, gedrag en kleding. Je kunt er als trainer voor kiezen spelers te betrekken bij het opstellen van deze regels om hun betrokkenheid te vergroten.
• Bewaken van structuur: als een speler een afspraak niet nakomt, spreek hem of haar hierop aan. Consequent zijn is hierbij de sleutel. Uitspreken en afspreken is niet genoeg, spelers moeten ook worden aangesproken als ze afspraken niet nakomen.
• Wees een voorbeeld: Leading by example werkt motiverend voor spelers. Kom zelf op tijd, wees goed voorbereid en laat zien dat je betrokken bent.

Inspiratie:
Consistency Theory is een psychologisch principe dat stelt dat mensen streven naar consistentie in hun gedrag. Wanneer er een kloof ontstaat tussen wat ze doen en wat ze geloven, voelen ze ongemak en proberen ze dit te corrigeren. Dit fenomeen wordt ook wel “cognitieve consistentie” genoemd. Mensen, en in het bijzonders pubers, willen zich gedragen op een manier die in lijn is met eerdere keuzes en verwachtingen. Wanneer iemand bijvoorbeeld een bepaalde regel accepteert of een bepaalde rol aanneemt, zal diegene geneigd zijn om zich hieraan te houden, omdat inconsistente acties ongemakkelijk voelen. Als een trainer duidelijke regels stelt en deze altijd handhaaft, zullen spelers eerder geneigd zijn zich eraan te houden. En wanneer een speler zichzelf als toegewijd ziet, zal hij zich inspannen om deze identiteit hoog te houden.

2. Stimuleren

Het doel van trainen is om vaardigheden en gedrag te verbeteren. Als trainer kun je spelers stimuleren door positief te coachen. Hierbij leg je de nadruk op wat goed gaat, in plaats van alleen fouten te corrigeren. Positief coachen versterkt het gevoel van competentie en hiermee ook de motivatie van spelers.

Positief coachen betekent dat je spelers helpt om vanuit hun sterke punten te werken en vertrouwen op te bouwen in hun capaciteiten. Het draait niet alleen om het geven van complimenten, maar ook om hoe je die complimenten geeft. Specifieke en gerichte feedback laat zien dat je echt aandacht hebt voor de inspanning en prestaties van de speler. Dit geeft hen het gevoel dat hun werk wordt gewaardeerd en dat ze op de goede weg zijn. Door te focussen op het proces in plaats van alleen op het resultaat, ondersteun je de groei en het leervermogen van de speler.

Praktische tips voor de vereniging

• Film je trainer eens voor 10 minuten en bespreek daarna samen welke coachopmerkingen er zijn geweest. Waren deze positief, gericht op gedrag, concreet en complimenteus?
• Stel coachtermen op die goed passen bij de leeftijdscategorie en een woordenboekje vormen voor trainers en coaches/begeleiders.
• Stel samen met de trainer ontwikkeldoelen op en reflecteer hier regelmatig op.

Praktische tips voor de trainer

• Focus op specifiek gedrag: Geef spelers concrete feedback, zoals: “Goed dat je de bal laag hield bij dat schot, dat maakt hem nauwkeuriger.”
• Gebruik welgemeende complimenten: Een oprecht compliment versterkt het gevoel van competentie. Bijvoorbeeld: “Je hebt vandaag echt hard gewerkt aan je worpen, goed gedaan!”
• Leer van fouten: Richt je bij kritiek op gedrag dat verbeterd kan worden, zonder de speler persoonlijk aan te vallen. Bijvoorbeeld: “Probeer je lichaam meer over de bal te houden bij het schieten.”

Inspiratie:
Onderzoek toont aan dat spelers beter presteren en zich competenter voelen als ze specifieke en positieve feedback krijgen. Dit motiveert hen om zichzelf te blijven verbeteren. In dit filmpje wordt het effect van positieve signalen op sportgedrag getoond. Een onervaren basketballer die positief aangemoedigd wordt door een groep cheerleaders, gaat opeens veel beter gooien. Een ervaren basketballer die negatief wordt beïnvloed door de cheerleaders en de presentator presteert slechter.

3. Individuele aandacht geven

Iedere sporter wil gezien en gehoord worden. Naast competentie is ook verbinding een fundamentele psychologische basisbehoefte. Door persoonlijke aandacht te geven, bouw je een sterke band op met je spelers en zorg je ervoor dat ze zich gewaardeerd voelen.

Individuele aandacht gaat verder dan alleen de sportieve kant van een speler. Het betekent dat je als trainer laat zien dat je om hen geeft als mens. Dit schept een vertrouwensband die ervoor zorgt dat spelers zich veilig voelen om fouten te maken en te leren. Het is niet alleen belangrijk voor hun sportieve ontwikkeling, maar ook voor hun emotionele welzijn. Een trainer die een persoonlijke connectie maakt, kan een inspirerende mentor worden die een blijvende impact heeft op het leven van de speler.

Praktische tips voor de vereniging

• Maak een planning om iedere trainer structureel eens per x weken volledig en met aandacht aan het werk te zien.
• Neem contact met op trainers na trainingen en wedstrijden om te dienen als klankbord.
• Leer je trainers op persoonlijk vlak kennen; Wat drijft hen? Wat is hun thuissituatie? Wat is hun ambitie?

Praktische tips voor de trainer

• Leer je spelers kennen: Vraag naar hun interesses, doelen en uitdagingen. Laat zien dat je hen als individu waardeert.
• Eenvoudige gebaren: Een persoonlijke begroeting, zoals een handdruk of een schouderklopje, kan al veel betekenen.
• Blijf betrokken: Vraag hoe het met ze gaat, zowel binnen als buiten het veld. Dit versterkt de vertrouwensband.

Inspiratie:
In dit filmpje zie je een leraar uit North Carolina die met elke leerling een unieke handshake heeft. Deze persoonlijke begroeting zorgt voor een sterkere band tussen de leraar en zijn leerlingen, waardoor ze zich gezien en gewaardeerd voelen. Dit sluit direct aan bij het belang van individuele aandacht. De leraar laat zien dat hij hen als individu erkent en waardeert. Dit kan dus al met kleine gebaren, zoals deze.

4. Regie overdragen: eigenaarschap geven

Jeugdspelers groeien wanneer ze verantwoordelijkheid krijgen. Door hen regie te geven over bepaalde aspecten van de training of wedstrijd, voelen ze zich meer betrokken en leren ze zelfstandig denken.

Regie overdragen betekent niet dat je de controle volledig loslaat, maar dat je spelers een actieve rol geeft in hun eigen leerproces. Dit bevordert zelfvertrouwen, zelfdiscipline en teamwork. Door spelers uit te dagen om mee te denken over strategieën, oefeningen of doelen, ontwikkel je niet alleen hun sportieve vaardigheden, maar ook hun sociale en cognitieve vaardigheden. Dit maakt hen niet alleen betere sporters, maar ook betere teamgenoten en mensen.

Praktische tips voor de vereniging

• Betrek trainers bij het opstellen of verbeteren van het opleidingsprogramma.
• Laat trainers elkaars trainingen bijwonen en voorzien van feedback.

Praktische tips voor de trainer

• Betrek spelers bij het maken van trainingsdoelstellingen, oefeningen of teamafspraken.
• Stel vragen. In plaats van alleen instructies te geven, vraag spelers wat zij denken dat de beste aanpak is. Bijvoorbeeld: “Hoe kunnen we dit nog beter uitvoeren?”
• Stimuleer zelfreflectie: Laat spelers na een training of wedstrijd nadenken over wat goed ging en wat beter kan. Bevraag ze hier op en laat ze zelf doelen opstellen.

Inspiratie:
Doe je voorafgaand aan de wedstrijd altijd een wedstrijdbespreking? Kijk eens of je spelers hierin kunt betrekken. Geef ze de opdracht om een deel van de tegenstander-analyse te doen of laat ze aan hun teamgenoten zien hoe ze tot scoren willen komen. Ze zullen zo meer eigenaarschap en verantwoordelijkheid krijgen over de tactiek of uitvoering van het spel.

Conclusie

Trainers trainen door spelers een duidelijke structuur te bieden, zodat iedereen weet wat er van hen wordt verwacht. Ze stimuleren spelers door een positieve en motiverende omgeving te creëren waarin leren centraal staat. Individuele aandacht is essentieel, zodat elke speler zich gewaardeerd en gehoord voelt in zijn of haar ontwikkeling. Het overdragen van regie helpt spelers zelfstandig beslissingen te nemen en verantwoordelijkheid te dragen. Deze principes gelden niet alleen voor trainers richting spelers, maar ook voor de Hoofd-opleiding of technische coördinator richting trainers. Door dit kader ook op trainers toe te passen, groeien zij in hun rol en verbeteren zij de kwaliteit van de opleiding binnen de club.